23 sierpnia 2022
#Blog

Kamica ślinianek – przyczyny, objawy i leczenie

Kamienie gruczołu ślinowego to masa skrystalizowanych minerałów, zazwyczaj fosforanów lub węglanów wapnia, które mogą tworzyć się w każdym z trzech głównych gruczołów ślinowych jamy ustnej. Stan ten określany jest również jako kamica ślinianek. Najczęstszym obszarem pochodzenia kamieni jest gruczoł podżuchwowy (80% przypadków), znajdujący się na dnie jamy ustnej. Dziewiętnaście procent kamieni występuje w śliniance przyusznej, zlokalizowanej po obu stronach twarzy przed uszami. A jeden procent występuje w podjęzykowym systemie gruczołowym.
Kamica ślinianek dotyka około 12 na 1000 dorosłych, dwa razy częściej mężczyzn niż kobiet, a u jednej czwartej osób z tym stanem zwykle rozwija się więcej niż jeden kamień. Rozmiar kamienia może wynosić od mniej niż jeden milimetr do kilku centymetrów średnicy. Około dziewięć na dziesięć kamieni ma mniej niż dziesięć milimetrów. Choć kamienie gruczołów ślinowych mogą występować w każdym wieku, choroba ta jest uważana za rzadką u dzieci.

Przyczyny kamicy ślinianek

Powodem rozwoju choroby jest zaburzenie wytwarzania elektrolitów wewnątrz ślinianki i związana z powyższym zwiększona gęstości śliny, co przyczynia się do tworzenia kamienia. Chociaż bezpośrednia przyczyna kamicy jest nieznana, zidentyfikowano czynniki ryzyka, takie jak:
  • odwodnienie organizmu oraz źle zbilansowana dieta (bogata w fosforany lub węglany wapnia);
  • stosowanie niektórych leków powodujących zmniejszenie wytwarzania śliny i powodujących jej gęstnienie (leki przeciwhistaminowe oraz zwiększające ciśnienie krwi, niektóre leki psychiatryczne);
  • zespół Sjögrena (choroba autoimmunologiczna, która prowadzi do upośledzenia m.in. gruczołów łzowych i ślinianek);
  • pewne cechy anatomiczne (długi i kręty przewód wyprowadzający ślinę oraz małe jego ujście w stosunku do przekroju);
  • urazy gruczołów ślinowych;
  • stany zapalne jamy ustnej;
  • podwyższone stężenie wapnia w organizmie;
  • obecność w przewodach ślinianki drobinek ciał obcych – resztek pokarmu, okruchów kamienia nazębnego, szczecinek ze szczoteczki do zębów czy drewienek z wykałaczek.

Objawy

Chociaż niektóre osoby z kamieniami ślinowymi nie mają żadnych objawów i dowiadują się o ich posiadaniu przypadkowo, szukając pomocy medycznej związanej z innymi dolegliwościami, nadal występują typowe symptomy związane z tym schorzeniem. Głównym jest ból twarzy, ust lub szyi, który pogarsza się tuż przed lub podczas posiłku. Inne częste objawy obejmują tkliwość i obrzęk twarzy, ust lub szyi, suchość w ustach i problemy z połykaniem lub otwieraniem ust. Na późniejszym etapie może wystąpić zapalenie i zakażenie dotkniętego gruczołu, które może spowodować gorączkę, nieprzyjemny smak w jamie ustnej i zaczerwienienie.

Diagnostyka i leczenie kamicy ślinianek

W pierwszej kolejności lekarz diagnozuje kamicę ślinianek na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego chorego, podczas którego sprawdzane jest zaczerwienienie jamy ustnej oraz drożność przewodów wyprowadzających ślinę, utrudnienia w odpływie śliny, obecność wydzieliny ropnej oraz powiększenie ślinianki. W celu potwierdzenia diagnozy, wykonuje się badania obrazowe spośród niżej wymienionych:
  • RTG – zdecydowana większość kamieni to tak zwane kamienie cieniujące, czyli widoczne na zdjęciu rentgenowskim. Należy mieć na uwadze, że poprzez część złogów promienie rentgenowskie będą przenikały nie uwidaczniając ich;
  • USG – pozwalające na wykrycie kamieni, które nie zostały zobrazowane w badaniu rentgenowskim, a także na ocenę samego miąższu ślinianki. Bardzo małe kamienie mogą być niewidoczne w USG.
  • sialogram – badanie, wykonywane przy użyciu kontrastu, uwidoczniające drogi wyprowadzające ślinę, a także ich wszelkie przewężenia i poszerzenia. Pozwala także na określenie występowania, wielkości oraz lokalizacji kamieni ślinowych;
  • rezonans magnetyczny;
  • tomografia komputerowa – badanie bardzo dobrze wykrywa i obrazuje odłożone złogi, choć ze względu na wysoki koszt i narażenie pacjenta na promieniowanie rentgenowskie metoda ta jest rzadko stosowana.
Leczenie kamicy polega na usunięciu kamienia. W przypadku małych kamieni stymulowanie przepływu śliny przez nawodnienie pacjenta, ssanie cytryn lub kwaśnych pokarmów może spowodować spontaniczne jego przejście. Często przypisywane są leki z grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych), łagodzące dolegliwości bólowe. W innych przypadkach, gdy kamienie są małe, lekarz lub dentysta może masować lub wypychać kamień z kanału. Przedstawione powyżej opcje lecznicze często są niewystarczające i konieczna jest interwencja chirurgiczna, przeprowadzana przez lekarza otolaryngologa lub chirurga szczękowo-twarzowego. W przypadku obecności kamienia w przewodzie wyprowadzającym, wystarczające może być nacięcie przewodu i ewakuacja złogu. W przypadku kamicy nawracającej lub dotyczącej miąższu ślinianki konieczne jest usunięcie całego gruczołu.
Popularność zyskały nieinwazyjne metody leczenia, takie jak ESWL (większe kamienie rozbijane są przy użyciu ultradźwięków na mniejsze, co pozwala na ich samoistną ewakuację) oraz endoskopowe usuwanie kamieni (sialoendoskopia). Sialendoskopia wykorzystuje cienkie, endoskopowe urządzenie wyposażone w układ optyczny, które włożone w otwór gruczołowy w jamie ustnej, pozwala uwidocznić system przewodów ślinowych i zlokalizować kamień. Następnie za pomocą mikronarzędzi chirurg usuwa kamień. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub lekkim ogólnym, co pozwala pacjentowi wrócić do domu tego samego dnia. Oprócz krótkiego okresu rekonwalescencji, wśród zalet zabiegu wymienia się brak chirurgicznych nacięć, nie pozostawianie blizn i brak ryzyka porażenia nerwu twarzowego lub uszkodzenia gruczołu ślinowego.
Pomimo pozornej prostoty, sialendoskopia jest technicznie trudnym zabiegiem, który wymaga wysokiej jakości sprzętu, dużego doświadczenia i sekwencyjnego uczenia się kadry. W klinice Optimum diagnozuje się i leczy kamicę ślinianek m.in. metodą sialoendoskopii z wykorzystaniem najnowocześniejszego sprzętu i technologii przez przeszkolonych i doświadczonych specjalistów.